نخستین مدارس جدید غیر دولتی در ایران، در اوایل سده سیزدهم شمسی، توسط هیأت های مذهبی اروپایی و امریکایی تأسیس شدند. این هیأت ها که معمولاً از سوی مراکز مذهبی آن کشور ها به مناطق مسیحی نشین ایران اعزام می شدند، در کنار تبلیغات مذهبی به ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی نیز می پرداختند.
رویکرد دولتمردان قاجار به آموزش جدید، اصولاً نخبه گرایانه بود و از حد اعزام گروه های برگزیده ای از دانشجویان به اروپا و یا جذب گروه های برگزیده ای از جوانان برای تحصیل در دارالفنون، و برخی دیگر از مدارس تخصصی فراتر نرفت. این گروه های برگزیده نیز غالباًمتعلق به پایتخت و گروه های اجتماعی نزدیک به حکومت بودند. تا ربع آخر سده سیزدهم هجری شمسی هیچ اقدامی از سوی دولت برای ایجاد و گسترش آموزش عمومی جدید صورت نگرفت. با وجود این ، در همان دوره، تلاش های فزاینده ای از سوی محافل غیر حکومتی برای تأسیس مدارس جدید در شهر های مختلف صورت گرفت