کیومرث
در بین روایاتی که در ایران باستان پیرامون افسانه ی آفرینش،
نخستین بشر و اولین شاه نقل شده،روایت های مربوط به
کیومرث از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در اوستا چندین بار از کیومرث یاد شده و از او به عنوان اولین
پادشاه در جهان و نیز نخستین بشر نام رفته است،چنانکه آخرین
فرد بشر و موعدپیروزگر مزدائی را سوشیانت دانسته اند:
"فروهر های مردان پاک را می ستائیم.فروهر های زنان پاک را
می ستائیم.همه ی فروهرهای نیک توانای مقدس پاکان را
می ستائیم،از فروهر کیومرث تا سوشیانت پیروزگر."
و در بند بعدی درباره ی کیومرث چنین آمده است:
"فروهر کیومرث پاک را می ستائیم.نخستین کسی که به گفتار و
آموزش اهورا مزدا گوش فرا داد. از او خانواده ی ممالک آریا(ایران)
و نژاد آریا بوجود آمد.
روایات حمزه ی اصفهانی،مسعودی و بیرونی بر پایه ی همان
آگاهی هائیست که در منابع پهلوی وجود دارد.داستان مشیه و
مشیانه(پسر و دختر دوقلوی کیومرث) و گاواوکدت(نخستین گاوی
که آفریده شد.)با اختلاف املا و تلفظ طبق همان روایات قدیم ضبط
شده است.بنابر روایات ابن بلخی،مدت پادشاهی کیومرث چهل
سال و طول عمرش هزار سال بوده است.طبری درباره ی کیومرث
داستانی دراز آورده و علت این طول و تفضیل آنست که در مورد کار
کیومرث اختلاف نظر فراوان وجود دارد.صاحب مجمع التواریخ والقصص
چنین آورده است:
"اول مردی که به زمین ظاهر شد،پارسیان اوراگل شاه گویند،زیرا که
پادشاهی اوالا بر گل نبود.پس پسری و دختری از او ماند،ایشان را
مشی و مشیانه می گفتند و از ایشان در 50 سال هیجده فرزند
آمد.
چون بمردند،جهان 94 سال بی پادشاه ماند،تا او شهنج (هوشنگ)،
و تا این وقت از عمر کیومرث دویست و نود و چهار سال و هشت
ماه گذشته بود."
و نویسنده ی کتاب مزبور با این گفته می خواهد نشان دهد که
کیومرث همان آدم نخستین بوده است. ابن اثیردرکتاب حبیب السیر
چنین می گوید:
"پیشدادیان با کیومرث ده نفر بودند و به مدت پادشاهی ایشان به
قول حمزه ی اصفهانی 2470 سال و به روایت بهرام شاه ابن مردان
شاه 2734 سال و به روایت حمدالله مستوفی 2450 سال بوده
است و نخستین کسی که از نوع انسان که متصدی ایالت جهانیان
گشت،کیومرث است. و کیومرث به لغت سریانی حی ناطق گفته
می شود.و در نسب کیومرث میان صاحبان اخبار اختلاف بسیار است
چه بعضی را عقیده بر آن است که او بزرگترین اولاد صلبی آدم بوده
و جمعی گفته اند که قینان بن انوش بن آدم را کیومرث می گفته اند
و عقاید زرتشتیان بر آن است که کیومرث عبارت از آدم ابوالبشر و
لقبش گل شاه بود،زیرا که در زمان سلطنت او در فضای جهان غیر از
آب و خاک چیزی نبوده است،و عده ای را عقیده بر آن است که
امیم بن لاودبن ارم بن سام بن نوح،کیومرث است.و در کتاب روضه
الصفا آمده است که:به گفته ی درست،کیومرث پسر سام بن نوح
است.در شاهنامه چنین آمده است:
نخستین خدیوی که کشور گشود
سر پادشاهان کیومرث بود
"کیومرث زین ولجام و سواری را اختراع کرد و پشم رشتن و بافتن
و جامه و گلیم بافتن را پدید آورد،و مدت سلطنتش به روایتی 30
سال و به روایتی چهل سال و مدت زندگیش هزار سال بود. اکثر
اوقات شاهیش به جنگ با دیوان گذشت و مردی خداپرست وبی آزار
بود.
در بین روایاتی که در ایران باستان پیرامون افسانه ی آفرینش،
نخستین بشر و اولین شاه نقل شده،روایت های مربوط به
کیومرث از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در اوستا چندین بار از کیومرث یاد شده و از او به عنوان اولین
پادشاه در جهان و نیز نخستین بشر نام رفته است،چنانکه آخرین
فرد بشر و موعدپیروزگر مزدائی را سوشیانت دانسته اند:
"فروهر های مردان پاک را می ستائیم.فروهر های زنان پاک را
می ستائیم.همه ی فروهرهای نیک توانای مقدس پاکان را
می ستائیم،از فروهر کیومرث تا سوشیانت پیروزگر."
و در بند بعدی درباره ی کیومرث چنین آمده است:
"فروهر کیومرث پاک را می ستائیم.نخستین کسی که به گفتار و
آموزش اهورا مزدا گوش فرا داد. از او خانواده ی ممالک آریا(ایران)
و نژاد آریا بوجود آمد.
روایات حمزه ی اصفهانی،مسعودی و بیرونی بر پایه ی همان
آگاهی هائیست که در منابع پهلوی وجود دارد.داستان مشیه و
مشیانه(پسر و دختر دوقلوی کیومرث) و گاواوکدت(نخستین گاوی
که آفریده شد.)با اختلاف املا و تلفظ طبق همان روایات قدیم ضبط
شده است.بنابر روایات ابن بلخی،مدت پادشاهی کیومرث چهل
سال و طول عمرش هزار سال بوده است.طبری درباره ی کیومرث
داستانی دراز آورده و علت این طول و تفضیل آنست که در مورد کار
کیومرث اختلاف نظر فراوان وجود دارد.صاحب مجمع التواریخ والقصص
چنین آورده است:
"اول مردی که به زمین ظاهر شد،پارسیان اوراگل شاه گویند،زیرا که
پادشاهی اوالا بر گل نبود.پس پسری و دختری از او ماند،ایشان را
مشی و مشیانه می گفتند و از ایشان در 50 سال هیجده فرزند
آمد.
چون بمردند،جهان 94 سال بی پادشاه ماند،تا او شهنج (هوشنگ)،
و تا این وقت از عمر کیومرث دویست و نود و چهار سال و هشت
ماه گذشته بود."
و نویسنده ی کتاب مزبور با این گفته می خواهد نشان دهد که
کیومرث همان آدم نخستین بوده است. ابن اثیردرکتاب حبیب السیر
چنین می گوید:
"پیشدادیان با کیومرث ده نفر بودند و به مدت پادشاهی ایشان به
قول حمزه ی اصفهانی 2470 سال و به روایت بهرام شاه ابن مردان
شاه 2734 سال و به روایت حمدالله مستوفی 2450 سال بوده
است و نخستین کسی که از نوع انسان که متصدی ایالت جهانیان
گشت،کیومرث است. و کیومرث به لغت سریانی حی ناطق گفته
می شود.و در نسب کیومرث میان صاحبان اخبار اختلاف بسیار است
چه بعضی را عقیده بر آن است که او بزرگترین اولاد صلبی آدم بوده
و جمعی گفته اند که قینان بن انوش بن آدم را کیومرث می گفته اند
و عقاید زرتشتیان بر آن است که کیومرث عبارت از آدم ابوالبشر و
لقبش گل شاه بود،زیرا که در زمان سلطنت او در فضای جهان غیر از
آب و خاک چیزی نبوده است،و عده ای را عقیده بر آن است که
امیم بن لاودبن ارم بن سام بن نوح،کیومرث است.و در کتاب روضه
الصفا آمده است که:به گفته ی درست،کیومرث پسر سام بن نوح
است.در شاهنامه چنین آمده است:
نخستین خدیوی که کشور گشود
سر پادشاهان کیومرث بود
"کیومرث زین ولجام و سواری را اختراع کرد و پشم رشتن و بافتن
و جامه و گلیم بافتن را پدید آورد،و مدت سلطنتش به روایتی 30
سال و به روایتی چهل سال و مدت زندگیش هزار سال بود. اکثر
اوقات شاهیش به جنگ با دیوان گذشت و مردی خداپرست وبی آزار
بود.